Selo Crnča se nalazi na dvadeset km od Bijelog Polja prema Beranama i pripada opštini Bijelo Polje. Selo se dijeli na Gornju i Donju Crnču. Ovo područje je bilo interesantno mnogim civilizacijama za naseljavanje i u ovom kraju se mogu naći mnogi ostaci starih kultura.
Stanovništvo u ovom kraju se uglavnom bavi poljoprivredom i stočarstvom. Najvažnije djelatnosti kojim se stanovništvo bavi su: malinarstvo, stočarstvo, voćarstvo, pčelarstvo, sakupljanje šumskih plodova i neke vrste zanata. Crnča je veoma bogata vodnim resursima, livadama i pašnjacima, te šumskim resursima. Nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Bihora, u dolini rijeke Crnče, desne pritoke Lima. Ovo područje je izgrađeno od paleozojskih pješčara, metapješčara, filita, argilofilita, a javljaju se i krečnjaci. Selo ima izgled dolinskog proširenja, dok se okolne dolinske strane postepeno uzdižu. Viši djelovi su obrasli šumama, dok su ostali djelovi travne oblasti.
Selo je dobro povezano magistralnim putem Bijelo Polje-Berane a projekat auto puta Bar-Boljare vodi uz dolinu Crnče prema Pešteru. Selo je 1948.god. imalo 375 stanovnika a 1991.god. u selu je bilo 515 stanovnika. Iseljavanjem, taj broj po poslednjem popisu iznosi 466 stanovnika.
Crnča se nalazi na 727 metara nadmorske visine. Rijeka Crnča je rijeka kraćeg toka, pripada Bihoru a u Lim se uliva kod Slatine na nadmorskoj visini od 619 m. Izvori rijeke su oko naselja Crhalj oko 1.000 m nadmorske visine, Godijevo 800-900 m nadmorske visine i Ivanje 800 m nadmorske visine. Dužina toka rijeke Crnče je 9 km. Uz dolinu Crnče vjekovima su išli važni karavanski putevi.
U periodu 1990 tih godina dosta stanovnika se iselilo iz Gornje Crnče, uglavnom mladih koji su utočište našli u inostranstvu. Danas iseljenika iz Crnče ima u Njemačkoj, Luksemburgu, Turskoj i ostalim zemljama zapadne Evrope.
Crnča se u knjigama pominje još u 13 vijeku. Prema povelji Stefana Prvovjenčanog pominje se kao naselje župe Zaton od 1220.god. U naselju se nalaze ostaci srednjovjekovnog manastira. Prema predanjima, zanimljivo je da poslije starih civilizacija o kojima svjedoče utvrđenja i objekti i to Gradina, Sutjeska, oko skoro dva vijeka nije imalo stanovništva u Crnči. Dolaskom Ćor paše i Hajdar paše u 17 vijeku i kasnije naseljavaju se plemena Sejfići, Spahići, Hadžovići. Džamija u Radulićima svjedoči kao jedna od najstarijih na ovom području o naseljavanju prije nekoliko vjekova ovog kraja od strane Turaka. Džamija u Radulićima sagrađena je krajem 17 vijeka i početkom 18 vijeka. Sagradio je Hajdar-paša Selim koji je došao u Bihor sultanovim beratom 1689.godine. Džamija u Radulićima je imala učionicu za učenje, biblioteka sa knjigama na arapskom, turskom i persijskom jeziku. Formirano je i sudstvo sa pet članova Vijeća. Hajdar paša je imao saraj kao i rezidenciju iz koje je vladao cijelim Bihorom. Teritorija Bihora tada, a gotovo i sada obuhvatala je cijelo Bijelo Polje, Petnjicu sa okolnim selima do planine Turjak. Pored džamije se nalazi turbe Hajdar-paše. Džamija je prošle godine odlukom Uprave za zaštitu kulturnih dobara dobila status spomenika kulture od nacionalnog značaja i stavljena je pod zaštitu. Očekuje se njena restauracija u skorijem periodu.
U vrijeme socijalizma Crnča je imala svoju otkupnu stanicu mljekaru gdje se otkupljivalo mlijeko. Stočni fond je bio veliki. Svako domaćinstvo je imalo znatan broj grla krupne i sitne stoke i usjeva. Danas se u selu drugačije živi. Poljoprivreda i stočarstvo i druge djelatnosti su dodatni posao za stanovnike, jer oni uglavnom rade na poslovima u gradu ili na privremenim poslovima u inostranstvu. Crnča ima osnovnu školu do četvrtog razreda. Selo je kvalitetno snabdjeveno električnom energijom, vodom-samostalnim vodovima domaćinstva, telefonom, internetom, kablovskim televizijama i javnom rasvjetom kroz selo.
JASMIN SPAHIĆ
